قارچ عامل بيماري سياهك برگي گندم به نام علمي Urocystis agropyriاست كه از قارچه اي بازيديوميست است.
علامت هاي بيماري:
علامت هاي بيماري به صورت خطوط كشيده و خاكستري مايل به سياه روي سطح برگ و بين رگبرگ ها در مرحله ي ساقه رفتن تا تشكيل سنبله است. در محل اين خطوط، جوشه اي سياهك حاوي توده هاي تليوسپور قارچ، در زير اپيدرم تشكيل مي شود و با گذشت زمان با پاره شدن اپيدرم تليوسپورها آزاد مي شوند. در آلودگي شديد، برگه اي گياه؛ ضعيف و پيچ خورده و از طول پاره مي شوند.
براي تعيين درجه ي آلودگي و واكنش ارقام و لاين هاي گندم به اين بيماري دو روش وجود دارد:
الف- روش گل و جوتي (Goel and Jhooty, 1984): در اين روش براي هر رقم يا لاين گندم درصد بوته هاي آلوده در رديف كاشت يا واحد سطح محاسبه و براساس آن واكنش رقم به شرح زير ارزيابي مي شود.
- ايمن (0) : بدون بيماري
- مقاوم : 0.1 تا 2 درصد از بوته ها آلوده هستند.
- به طورنسبي مقاوم : 2.1 تا 5 درصد از بوته ها آلوده هستند.
- به طورنسبي حساس : 5.1 الي 10 درصد از بوته ها آلوده هستند.
- حساس : 10.1 الي 20 درصد از بوته ها آلوده هستند.
- خيلي حساس : بيش از 20 درصد از بوته ها آلوده هستند.
منظور از بوته هاي آلوده، بوته هايي هستند كه ميزان جوش هاي سياهك روي برگ هاي آن ها هنگامي كه رقم شاهد حساس بيشينه آلودگي رادارد، قابل توجه باشد.
ب- روش بالانتين :(Ballantyne, 1993) كه بر اساس يك سامانه ي ارزشيابي 9-0 صورت مي گيرد :
در اين ارتباط 15 الي 20 بوته ي گندم در هر رديف كاشته مي شود و يا واحد سطح در نظر گرفته مي شود و واكنش آنها به صورت زير تعيين مي شود:
- بسيار مقاوم يا ايمن: بدون بيماري.
- مقاوم (1-2): يك تا دو پنجه ي آلوده در يك رديف باشد.
- نيمه حساس (3-4): سه تا چهار پنجه از يك بوته در يك رديف به صورت جزيي آلوده باشد.
- حساس (5-6): تعداد كمي از بوته ها در يك رديف به طور جزيي يا شديد آلوده باشند.
- خيلي حساس (7-9): تعداد زيادي از بوته ها يا تمام بوته ها در يك رديف به طور شديد آلوده باشند.
گفتني است كه هر دو روش داراي اشكالاتي در بيان مقاومت يا حساسيت گياه هستند و بيشتر بيان كننده شرايط مساعد يا نامساعد محيطي براي توسعه ي بيماري هستند. با اين وجود براي ارزيابي صحيح و قابل قبول از واكنش ارقام يا لاين هاي گندم به سياهك برگي، مي بايست شرايط محيطي مساعد براي بروز آلودگي طبيعي يا مصنوعي مطلوب در مزرعه ي آزمايشي فراهم شود.
يادداشت برداري از اين بيماري در هر دو روش از مرحله ي ظهور برگ پرچم گندم به بعد به فاصله ي 7 تا 10 روز صورت مي گيرد.
مزرعه ي گندم آلوده به سياهك برگي
(عكس برگرفته از Murray et al., 1998 )
علامت هاي آلودگي شديد سياهك برگي روي برگ گندم
