با توجه به ویژگی ها و خصوصیات مطلوب این محصول، پیشنهاد می شود تریتیکاله در الگوی کشت در اراضی درجه 2 و حاشیه ای کشت شود که در این اراضی گندم و جو از موفقیت چندانی برخوردار نیست. با توجه به اینکه گندم یک محصول استراتژیک است هیچوقت هدف از گسترش کشت تریتیکاله جایگزینی آن با گندم نیست.
برخی از خصوصیات تریتیکاله به شرح ذیل می باشد:
1 – ارقام جدید تریتیکاله در شرایط مساوی زراعی با ارقام تجاری گندم برابری می نمایند و در مواردی عملکرد بالاتری دارند. هرچند شواهد نشان می دهد که در شرایط نامساعد محیطی و اراضی حاشیه ای تریتیکاله موفق تر از گندم و جو می باشد.
2 – مقاومت به بیماری های رایج گندم از جمله زنگ زرد و سیاهک ها یکی دیگر از صفات ممتاز این محصول می باشدکه می تواند به دلیل عدم نیاز به سم پاشی بر علیه این بیماری ها موجب کاهش هزینه تولید کشاورزان گردد.
3 – مقاومت به خوابیدگی (ورس): با وجود ارتفاع زیاد بوته نسبت به ارقام تجاری گندم ( حدود 120 سانتی متر) و به دلیل استحکام ساقه ها، ژنوتیپ های جدید تریتیکاله از مقاومت خوبی در مقابل خوابیدگی برخوردارند و خوابیدگی یکی از عوامل مهم و مؤثر در کاهش عملکرد دانه ارقام گندم و جو می باشد.
4 – مقاومت به ریزش دانه: در برخی از ارقام گندم و جو مشکل ریزش دانه موجب نگرانی کشاورزان موقع برداشت شده و آن ها را ناگزیر از برداشت زودتر می نماید و با وجود کمبود کمباین برداشت وفرسودگی آن ها در بیشتر مناطق کشور، ریزش دانه را می توان یکی از عوامل کاهش عملکرد دانست.
5 – قدرت جبران (Recivery): یکی از ویژگی های ژنوتیپ های تریتیکاله مقاومت مطلوب در برابر سرما و قدرت جبران بالا می باشد که از والد پدری خود که همان چاودار است به ارث برده اند. شواهد نشان می دهد که طی سال های گذشته که سرماهای سخت و کشنده در طی پاییز و زمستان حادث شد، ارقام تریتیکاله در مناطق مرکزی، شرقی و جنوبی استان خراسان رضوی از تحمل قابل قبولی نسبت به سرما در مقایسه با ارقام گندم و جو برخوردار بودند.
6 – تحمل به خشکی: در برخی از مناطق دنیا از جمله در دیمزارهای کشور ترکیه از ارقام متحمل به خشکی تریتیکاله به عنوان یک محصول موفق در کشت دیم استفاده می نمایند. همچنین به دلیل انتقال صفات مطلوب از والدین به این محصول در آزمایشات مختلف نیز ارقام تریتیکاله از تحمل خوبی به خشکی سراسری و انتهای فصل برخودار بودند. در سال 1383 ناظری گزارش نمود که عملکرد دانه ژنوتیپ ET-79-17 با انجام یک آبیاری در بهار و در مرحله گرده افشانی و استفاده از نزولات جوی در بقیه مراحل رشد و نمو معادل 4650 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین رقم جدید تریتیکاله سناباد در شرایط آبیاری تکمیلی و دیم مناطق غرب و جنوب غرب کشور از عملکرد قابل قبولی نسبت به گندم برخودار بوده است. نتایج فعالیت های تحقیقاتی نشان داد در خاک های سبک که از ظرفیت نگهداری پایین آب برخوردارند، ارقام تریتیکاله موقف تر از ارقام گندم و جو تشخیص داده شد.
7 – تحمل به خاک های اسیدی و شرایط شوری خاک نیز از صفات بارز تریتیکاله است که در شرایط ضعف حاصلخیزی خاک نیز به دلیل توقع کم از موفقیت بیشتری نسبت به گندم و جو برخوردار می باشد.
8 – از این محصول برای تغذیه انسان استفاده می شود. از آرد آن برای تهیه انواع شیرینی، کیک و نان های مخصوص استفاده می شودکه معمولاً برای تهیه آن ها به آرد ضعیف نیاز است. از طرف دیگر شواهد نشان می دهد اختلاط آرد گندم با آرد تریتیکاله موجب افزایش ماندگاری و پوکی نان می شود و خصوصیات نانوایی را بهبود می بخشد.
9 – یکی از موارد عمده مصرف تریتیکاله استفاده از آن به عنوان یک محصول علوفه ای در تغذیه دام و طیور می باشد. شواهد دلالت دارد بر این که تریتیکاله به دلیل کیفیت مطلوب در تغذیه دام و طیور از گندم و جو برتر است زیرا اسید آمینه لیزین (اسید آمینه گوشت ساز) آن بیشتر از گندم و جو است و می تواند جایگزین ذرت شده و برای تهیه سیلو از چاودار و یولاف مناسب تر می باشد.
10- تریتیکاله به عنوان یک غله موفق در سیستم استفاده دو منظوره بسیار حائز اهمیت است. در بسیاری از نقاط دنیا و ایران و به ویژه مناطق مرکزی و جنوبی استان خراسان رضوی استفاده از غلات به عنوان قصیل مرسوم می باشد. تأمین علوفه سبز و تازه در اواخر زمستان و اوایل بهار برای دامداران از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا مصادف یا زایش گوسفندان و دوره شیردهی آن ها می باشد. نتایج بررسی های متعدد نشان داده در بین در بین غلات پاییزه (گندم و جو) تریتیکاله در شرایط سرچر موفق تر از گندم و جو بوده است زیرا تحمل بسیار خوب تریایکاله به چرا (سرچر) و قدرت جبران بسیار عالی آن پس از اعمال چرا در سیستم دو منظوره بر این اهمیت افزوده است. معمولاً کشاورزان، مرحل نموی مناسب (اواخر مرحله پنجه زنی) را برای اعمال سرچر یا حتی برداشت علوفه مورد نظر قرار دهند، کاهش عملکرد دانه ناشی ازتنش چرا حداقل و ناچیز خواهد بود. با این وجود صرفه اقتصادی کشاورزان در سیستم دو منظوره (علوفه سبز+ دانه) بیشتر از شرایط معمولی می باشد.
11 – پتانسیل عملکرد بالای کل ماده خشک تولیدی (بیولوژیک) و عملکرد بالای دانه و کاه تریتیکاله در مقایسه با گندم و جو باعث شده این محصول مورد توجه بیشتر کشاورزان قرار گیرد (زارع و هاشمی، 1379؛ قدسی، 1383؛ اسکوماند و همکاران، 1984؛ گیل، 1991؛ آگراوال و همکاران، 1986). بطور متوسط عملکرد دانه رقم سناباد حدود 7 تن در هکتار می باشد ( در شرایط دشوار و مناطق مختلف آب و هوایی هرچند عملکرد بیشتر از 11 تن در هکتار در مورد این رقم نیز به ثبت رسیده است) و با شاخص برداشت حدود 4% عملکرد بیولوژیک آن 17.5 تن در هکتار و عملکرد کاه آن حدود 10.5 تن در هکتار بوده است.
12 – کارایی بالای مصرف آب: از آنجایی که تریتیکاله مانند گندم و جو در پاییز کشت می شود و بخش عمده ای از دوره رشد و نمو آن منطبق بر بارندگی در مناطق خشک و نیمه خشک کشور و استان می باشد موجب افزایش کارایی مصرف آب این محصول شده است. بدون تردید با یافتن ارقام متحل به خشکی این محصول افزایش بیشتر کارایی مصذف آب تریتیکاله دور از انتظار نخواهد بود.
13 – ارزش اقتصادی: سیستم استفاده دو منظوره (علوفه سبز+ دانه) همواره از سیستم تک منظوره (فقط محصول دانه ای) از نظر ارزش اقتصادی برتر است. دامداران در مرکز، غرب و جنوب استان خراسان رضوی و خراسان جنوبی برای یک مرحله سرچر مزارع گندم مبالغی معادل 10تا 20 میلیون ریال پرداخت می نمایند. با توجه به پتانسیل بالای تریتیکاله و سازگاری آن با شرایط سرچر (یا برداشت علوفه) به دلیل قدرت جبران بسیار عالی پس از برداشت، تجربیات نشان می دهد پس از یک مرحله سرچر مزارع تریتیکاله در اواخر زمستان یا اوایل بهار، کشاورزان نسبت به آبیاری و مصرف کود سرک اقدام می نمایند و گزارش شده عملکرد دانه در این شرایط حدود 6 تا 7 تن دانه بوده است زیرا تنش چرا عملکرد دانه را حدود 10تا 20 درصد کاهش می دهد. که از نظر ارزش اقتصادی با محاسبه قیمت دانه از قرار کیلویی 900 تومان معادل 5.4 تا 6.3 میلیون تومان عاید کشاورزان خواهد شد. اگر شاخص برداشت تریتیکاله حدود 40 درصد در نظر گرفته شود، عملکرد کاه در این شرایط معادل 10تا 11 تن در هکتار و اگر قیمت کاه از قرار کیلویی 300 تومان باشد، ارزش ریالی کاه معادل 3 تا 3.3 میلیون تومان خواهد بود که جمعاً درآمد حاصل از دانه + کاه معادل 8.4 تا 9.3 میلیون تومان خواهد بود که درآمد حاصل از قصیل (حدود 2 میلیون تومان در هکتار) نیز به آن اضافه شود (دانه+کاه+قصیل) معادل 10.4 تا 11.3 میلیون تومان در هکتار خواهد بود. در شرایط استفاده تک منظوره (دانه) با در نظر گرفتن میانگین عملکرد تریتیکاله معادل 7.5 تن در هکتار به قرار هر کیلوگرم دانه معادل 900 تومان برابر با 6.75 میلیون تومان و با در نظر گرفتن محاسبات مربوط به شاخص برداشت معادل 40 درصد عملکرد کاه نیز معادل 11.25 تن در هکتار خواهد بود که ارزش ریالی آن نیز معادل 3.375 میلیون تومان خواهد بود که جمعاً درآمد حاصل از دانه+کاه برابر با 10.125 میلیون تومان خواهد بود که در هر صورت از درآمد حاصل از استفاده دو منظوره کمتر است. (البته قیمت دانه، کاه و علوفه سبز قیمت پایه و حداقل در نظر گرفته شده است و چنانچه مزارع تریتیکاله در مرحله نموی مناسب سرچر شود کاهش عملکرد دانه ناچیز خواهد بود.
