نیتروژن گلوگاه رشد گياه است كه براي رشد و توليد ضروري مي‌باشد جذب عمده نیتروژن به صورت يون NO3–و گاهي هم به صورت يون NH4+ صورت مي‌گيرد. عمده نيترات جذب شده در ريشه گياه احيا مي‌شود و به صورتNH4+ در آمده و در نهايت به صورت اسيدهاي آمينه و آميدها به برگ منتقل مي‌گردد. مقدار نیتروژن معدني شده در خاكهاي مناطق مختلف كشور با توجه به مقدار ماده آلي خاك متفاوت است. معمولاً با ماده آلي در محدوده يك درصد، مقدار نیتروژن معدني شده 15 كيلوگرم در هكتار خواهد بود. در بيشتر خاكها، مقدار نیتروژن غير آلي به طور موثر از طريق آزمون خاك ارزيابي مي‌شود. اندازه گيري نیتروژن خاك شامل نیتروژن نيتراتي و نیتروژن آمونيومي است. متاسفانه در اكثر مناطق كشور مقدار مواد آلي خاكها بسيار پايين است و اغلب كمتر از 1% مي‌باشند كه توانايي تامين بخشي از نیتروژن توسط خاك با مشكل مواجه است.
نقش نیتروژن در گیاه
عمده نيتراتي كه گياه جذب مي‌كند در نهايت، در ساختمان پروتئين مورد استفاده قرار مي‌گيرد. همچنين نیتروژن در ساختمان اسيدهاي نوكلئيك DNA,RNAنيز دخالت دارد. نیتروژن در ساخت كلروفيل گياه نيز نقش اساسي ايفاء مي‌كند. همچنين نيترات و آمونيم در گياه سبب موازنه كاتيون‌ها و آنيون‌ها مي‌شوند. مصرف نیتروژن توليد پلي آمينها را افزايش مي‌دهد كه پلي آمينها نقشهاي بسيار كليدي را در گياه به عهده دارند كه تقسيم سلولي، جنين زائي، گلدهي و توسعه آن، سنتز اتيلن … از اين جمله‌اند. از بین عناصر غذایی نیتروژن اثر قاطعی روی رشد ریشه دارد و در نتیجه روی مقدار هورمون سیتوکنین که توسط مریستمهای انتهای ریشه ساخته می شود نقش دارد.
اوره : حدود 46 در صد ازت دارد و بالاترين غلظت را در ميان كودهاي ازته به خود اختصاص داده است. اوره به سهولت در آب حل مي‌شود، حدود 100گرم اوره مي‌تواند در100گرم آب 20 درجه سانتي‌گراد حل شود. اوره وقتي به خاك اضافه مي‌شود بسته به درجه حرارت محيط در طول 2 الي 3 روز هيدروليز شده و به كربنات آمونيوم تبديل مي‌گردد. حلاليت كودهاي ازته و كود اوره زياد مي‌باشد. بنابراين هنگام استفاده در مزارع مي‌بايست مقدار مصرف را مراعات كرد به گونه‌اي كه آبشويي زياد كود به همراه نداشته باشد. بنابراين سعي شود استفاده از اين كود بر اساس توصيه كودي به همراه دفعات سرك باشد تا گياه به مرور، همواره عنصر ازت در اختيار داشته باشد.
نيترات آمونيوم (NH4NO3) : نيترات آمونيوم محتوي 35 درصد ازت است كه معمولاً نصف اين مقدار به شكل آمونيوم و نصف ديگر به صورت نيترات است. اين كود در آب خيلي محلول است و شكل خالص آن شديداً جاذب‌الرطوبه مي‌باشد. هنگامي كه كود نيترات آمونيوم به خاك اضافه مي‌شود قسمت عمده آمونيوم درگير واكنشهاي تبادل كاتيوني مي‌گردد. تعدادي از كاتيونهاي آمونيم در محلول خاك باقي مي‌مانند و تعدادي نيز جذب لايه‌هاي رس مي‌گردند. آمونيوم محلول در خاك و قابل تبادل به راحتي قابل استفاده گياه مي‌باشد. از طرفي يون نيتراته موجود در كود، فرم مورد استفاده گياه است و به راحتي توسط گياه جذب مي‌گردد.
سولفات آمونيوم (NH4)2SO4]]: سولفات آمونيوم محتوي 20-21 درصد ازت است و به عنوان كود جامد در سطح وسيعي استفاده مي‌شود خاصيت جذب آب اين كود كم مي‌باشد و در طول مدت زمان نگهداري، حمل و مصرف، خواص فيزيكي خوبي دارد.
يون آمونيوم اين كود همانند نيترات آمونيوم پس از اضافه شدن به خاك بيشتر به صورت تبادلي در مي‌آيد و مقداري نيز در محلول خاك باقي مي‌مانند از اين‌رو مي‌تواند منبع مناسبي جهت تامين ازت خاك محسوب شود. مقدار مصرف اين كود براساس توصيه كودي دو برابر توصيه كود اوره مي‌باشد بنابراين بايد توجه شود كه چنانچه در جداول توصيه كودي مصرف كود براساس اوره تعيين شده، جهت استفاده از سولفات آمونيوم مقدار توصيه شده دو برابر مقدار اوره تعيين شود.
اوره با پوشش گوگردي (SCU) : اين كود حاوي 40 درصد و 10 درصد گوگرد مي‌باشد. اين كود يكي از بهترين كودهاي ازته با قابليت جذب تدريجي مي باشد. اين كود بايستي پس از مصرف به زير خاك برده شود.
نحوه مصرف:
کود ازته بصورت تقسیط استفاده می گردد (به صورت دو الی سه مرحله ) مصرف به صورت دو تقسیط ( یک دوم در زمان کاشت و یک دوم در مرحله 8-6 برگی ذرت ) و یا سه تقسیط ( یک سوم در زمان کاشت ؛ یک سوم در زمان 8-6 برگی و یک سوم قبل از ظهور گل آذین نر ( گل تاجی) بصورت مصرف در آب آبیاری می باشد .
بهترین موقع مصرف کود سرک در مرحله ساقه رفتن ( ارتفاع گیاه 40-30 سانتی متری)
تا قبل از گل دادن ( 8-5 روز قبل از طهور گل تاجی) می باشد. زیرا تاخیر در کود دادن باعث کاهش سودمندی آن می گردد. تاخیر در توزیع کود ارته تا مرحله 12-10 برگی موجب کاهش عملکرد ماده خشک گل گیاه می گردد . که این کاهش بیانگر ضرورت توزیع کود ازته در مرحله 8-6 برگی ذرت بوده و هر گیاه تاخیر در تغذیه ازت , کاهش عملکرد ماده خشک را بدنبال خواهد داشت.
تقسیط مناسب کود ازته طی 3 تا 5 مرحله می باشد و آخرین مرحله زمان شیری شدن دانه های ذرت می باشد)
البته مصرف بیش از حد اندازه کود های ازته سبب حساس شدن گیاه ذرت به آفات و بیماری ها ؛ خشکی ، سرما ؛ ایجاد پدیده ورس (خوابیدگی) در گیاه و کاهش مواد آلی خاک می گردد.
علائم کمبود ازت در ذرت :
از علائم ازت می توان به زردی و کم رنگ شدن اندام های سبز در گیاهان جوان اشاره نمود . در رو برگ ها بصورت V شکل دیده می شود که این حالت در ادامه کمبود ، منجر به سوختگی نوک برگ ها می شود.
عوارض ناشی از کمبود ازت با عواملی نظیر حالت غرقابی خاک ، شنی بودن خاک ؛ پایین بودن مواد آلی خاک و آبشویی مواد غذایی خاک توسط باران ، افزایش می یابد.
