قدرت ماندگاری بذر
آیا بذرها ضعیفند؟
•چند روز بعد از کاشت، جوانه‌های اولیه را شمارش کنید. آیا بذرهای سبز شده کمتر از حد انتظار نیستند؟ اگر چنین بود نشان می‌دهد که تعدادی از بذور غیرسالم در بین بذرها وجود دارند.
•آیا ده روز پس از سبز شدن بذور، جوانه‌های جدید پدید آمده‌اند؟ وآیا این جوانه‌ها ضعیف ظاهر شده‌اند؟ بذور کهنه میتوانند تولید جوانه‌های ضعیف نمایند. خاک را کنار زده، بذر بوته‌های ضعیف را بررسی کنید. آیا علائم بیماری را نشان میدهند؟ آیا این بذور، محبوس زیر کلوخه‌ها هستند؟ اگر چنین بود منبع بذری احتمالاً ضعیف است.
دلائل ضعیف بودن بذر
- بذر در گرمای زیاد، رطوبت زیاد یا نزدیک به مواد شیمیایی انبار شده باشد.
- پخش مواد شیمیایی از صنایع چوب و صنایع پلاستیک می‌تواند برای انبارهای فاقد تهویه اصولی، ایجاد مشکل نماید.
- دانه در زمانی که محصول خیلی خشک است برداشت شده باشد، به طوری که درصد زیادی از بذور شکسته و جنین از بین رفته باشد. اگر هم بذر زنده باشد ذخیره غذایی آن برای رویش جوانه تا سطح خاک، کم است.
- بذر خیلی پیش از موقع مناسب برداشت شده باشد و کماکان مقداری از درمانسی خود را حفظ کرده است. اگر این امر علت تعلل باشد جوانه‌های دیر سبز شده قوی خواهند بود.
- بذر، مورد حمله آفات و بیماری ها قرار گرفته باشد.
درباره ضعف بذر چه می توان کرد؟
- قبل از کاشت، قوه نامیه آنرا آزمایش کنید.
- بذر را در انبار با هوای خنک و خشک با تهویه مناسب نگهداری کنید.
- دانه را به موقع برداشت نمایید تا حداقل لطمات فیزیکی را ببیند.
- قبل از کاشت دانه‌های آسیب دیده را از بذر جدا نمائید.
- بذری که پیش از یکسال مانده است را استفاده نکنید، مگر اینکه آزمایش قوه نامیه مؤید سلامت آن باشد.
*تذکر: برای تعیین قدرت جوانه زنی بذر، چند نمونه ترجیحاً 100 تایی را از کیسه‌های بذری انتخاب نموده، هر نمونه را جداگانه قرار دهید. آنها را روی کاغذ یا حوله مرطوب بگذارید، بطوریکه هیچ‌کدام از بذور به هم نچسبند. سپس آنها را با یک کاغذ یا حوله مرطوب دیگر بپوشانید. هرکدام از این بسته‌ها را لوله نموده و در یک کیسه پلاستیک قرار دهید تا مانع از خشک شدن آنها گردد. کیسه‌های پلاستیک را در درجه حرارت معمولی اطاق قرار دهید. بعد از 5-4 روز تعداد بذور جوانه‌زده از هر نمونه را بشمارید. تعداد بذور جوانه‌زده تقسیم بر تعداد دانه موجود در نمونه ضربدر100 برابر خواهد بود با درصد قدرت جوانه زنی بذر.
عمق بذر
هرچه عمق بذر کمتر باشد ظهور جوانه و شروع فتوسنتز سریعتر بوده و لذا پنجه زنی زودتر خواهد بود. سلامت جوانه منوط به قرار گرفتن بذر در عمق مناسب است.
عمق مناسب، عمقی است که بذر بتواند آب لازم را برای جوانه زدن جذب نموده و در عین حال زود خشک نشود. مواقعی لازم است که به منظور حفظ بذر از گزند پرندگان آنرا عمیقتر کشت نمود.
گیاهچه بعضی از ارقام میتوانند از عمق بیش از 5 سانتیمتری ظاهر گردند، البته این عمق برای بسیاری از ژنوتیپ‌های جدید زیاد است زیرا دارای کلئوپتیل کوتاه هستند. بذوری که در عمق کمتر کاشت شده اند دارای بوته‌های بلندتر و مستحکم‌تر از آنهایی هستند که در اعماق بیشتر کشت شده‌اند. همچنین این بوته‌ها دارای برگهای بیشتری نیز میباشند (15در برابر 5) این برگها کوتاهتر و پهن‌تر هستند. و همچنین برگهای بیشتری روی پنجه‌ها (5 در برابر3) و پنجه‌های بیشتر(4 در برابر یک) میباشند. در نهایت این تفاوت‌ها در تعداد سنبله و عملکرد نیز تأثیرگذار خواهند بود
آیا گیاهچه‌ها یکنواخت‌اند؟
- دو هفته پس از کاشت به مزرعه نگاه کنید. آیا تعداد بوته‌ها در واحد سطح کافی است؟
- آیا گیاهچه ها یکنواخت هستند؟ اگر نه، خاک را کنار بزنید. آیا بذرها جوانه زده‌اند؟ اگرجواب منفی است به قسمت قبلی برای بررسی قدرت جوانه زنی مراجعه کنید. آیابذرها سالم هستند؟ قسمت سفید گیاهچه زیر خاک را اندازه بگیرید. اندازه آن نباید بیش از یک سانتیمتر باشد (اگر بذر در عمق مناسب قرار گرفته باشد)
- آیا تراکم بوته‌ها یکنواخت است؟ کارنده‌ها ممکن است پخش یکسان نداشته یا دوباره کاری کرده باشند.
- آیا ریشه بعضی بوته‌ها به دلیل خسارت پرندگان یا بیماریها صدمه دیده است؟
- تمام نکات قبلی مربوط به بستر ضعیف بذر را بررسی نمایید.
دلائل نارسایی‌های کشت و ظهور جوانه
- تعدادی از بذور، قبل از کاشت فاقد جوانه زنی بوده یا ضعف جوانه زنی داشته‌اند. کلیه مراحل مربوط به ضعف قدرت حیاتی بذر و همچنین بستر نامناسب بذر را چک کنید.
- میزان بذر کشت شده کم بوده است.
- عمق بذر با توجه به طول کلئوپتیل در ژنوتیپ‌های پا کوتاه جدید، زیاد بوده است.
- بذر در سطوح ناهموار کشت شده.
- توزیع بذر یکنواخت نبوده.
- بذر به صورت سطحی کشت شده، به طوری که توسط پرندگان یا حشرات جابجا شده‌اند.
- کاشت بذر با فاصله زیادی از تهیه زمین انجام گرفته به طوری که غلبه علفهای هرز موجب رقابت آن با بوته‌های گندم شده است.
- باران سنگین پس از کاشت ایجاد سله نموده است.
برای رفع این مشکل چه باید کرد؟
- توصیه‌های بستر بذر و سلامت بذر که موجب مشکل شده است را رعایت کنید.
- توصیه میزان بذر برای رقم و منطقه را مرور کنید.
- از عمق مناسب بذر برای رقم مورد کشت، اطمینان حاصل نمائید.
- از کم خاک‌ورزی یا کشت مستقیم بذر روی بقایا استفاده کنید.
- در صورت عدم وجود ماشین آلات مناسب برای تهیه زمین، از هیرم کاری استفاده نمائید. با این روش پخش بذر و کود را به دقت انجام داده و روی بذر را با کاه بپوشانید.
- از بقایای سالم (عاری از بیماری) در سطح خاک استفاده نمائید تا خاک را در زمان ایجاد جوانه مرطوب و خنک نگهداری کرده و از تشکیل سله جلوگیری کنید. این روش باعث کاهش خسارت پرندگان و حشرات خواهد گردید. مالچ 10% می‌تواند در افزایش محصول مؤثر باشد، البته ممکن است غیر عملی یا غیر اقتصادی باشد.
