مقدمه جو

جو از قدیمی ­ترین محصولات زراعی دنیا بوده که قدمت آن را زیادتر از گندم و ارزن می دانند. در دنیا جو پس از گندم، برنج و ذرت چهارمین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده و در ایران پس از گندم بیشترین سطح زیر کشت را دارد.دانه جو در بین ملت های مختلف احترامی خاص داشته است. چینی ها جو را یکی از نباتات مقدس و یونانی ها جو را اولین غذایی که خداوند برای انسان خلق کرده است می دانسته اند.

متخصصان علوم تغذيه اعتقاد دارند كه رژيمهاي غذايي مبتني بر پروتئين بر رژيمهاي نشاسته اي ارجحيت دارد.سبد غذايي خانوار در بسياري از كشور هاي جهان سوم از درصد بالاي نشاسته و فيبر گياهي به علت فراواني و ارزاني نسبي سبزيجات برخوردار است كه درصورت افزايش مواد پروتئيني آن و كاستن از درصد نشاسته از سبدخانواده، موجبات توسعه و ارتقاء سلامت جامعه فراهم خواهد شد. اين مهم با توليد هر چه بيشتر و ارزانتر نهاده هاي مرتبط با توليد شير وگوشت امكان پذير بوده و دانه جو به عنوان يك غله ارزان براي تغذيه دام مي تواند نقش به سزائي درتأمين اين پروتئين داشته باشد.جو گياهي مقاوم به خشكي ،گرما وكمبود مواد غذايي درخاك است ودر بيش از يكصد كشوردنيا كشت ميشود و اولين غله بومي شده در جهان است كه به دست بشر كشت وكار ميشده تا غذاي خود وچهارپايانش را بدست آورد .موطن اصلي جو را كشور حبشه ، اتيوپي امروز و نيز آسياي جنوب شرقي ميدانند وبعضي هم كشور تبت را يكي از مراكز بومي شدن جو زراعي دانسته اند جو از خانواده غلات و ازمحصولات اساسي بوده كه در تغذيه دام مصرف ميشود و منبعي سرشار ازمواد تخميري مانند مالت ،همچنين بخشي از مواد تشكيل دهنده غذاهاي سالم براي انسان ميباشد .دربسياري از كاوش هاي باستان شناسي درجلگه بين النهرين واطراف رود نيل واهرام فراعنه مصر باستان دانه جووآثار مواد غذايي تهيه شده از آن كشف شده است.

جو در شرایط آب و هوایی گوناگون از مناطق بسیار سرد نیمکره شمالی تا دشت های گرم هند، از دلتای رود نیل تا جلگه های مرتفع تبت، از مناطق خشک صحرای آفریقا تا جلگه های آمریکای جنوبی و مرکزی، در زمین های قلیایی مصر، ترکستان و استرالیا کشت شده است.دارای مقاومت به خشکی، یخبندان و شرایط شور و قلیلیی است. در ایران در نقاط مختلف با شرایط گوناگون آب و هوایی، چه به صورت دیم و چه آبی کشت می گردد.در زمان های پیشین، جو به عنوان خوراک انسان مصرف می شده و در دنیای امروز عمدتاً به مصرف تغذیه دام می رسد.نام جو در ایران از کلمه جاو (JAV) که در زبان پهلوی جو گفته می شود گرفته شده و در هند نیز Jau نام دارد.مراکز نخستین جو را واویلف روسی و شی من آلمانی از سه مبدأ می دانند. مبدأ اولیه، کوهستان های حبشه، مبدأ دوم مناطق کوهستانی شرق تبت و مبدأ سوم نواحی کوهستانی آناتولی و ایران.جو دارای تیپ بهاره و پاییزه است که به تیپ های بهاره جو ترشه نیز گفته می شود.

ارزش غذایی جو

دانه جو كه درغذاي انسان هم مصرف ميشود، فاقد هر گونه چربي وكلسترول بوده وتوانايي كاهش كلسترول را هم دارد. به دليل وجود فيبرهاي نامحلول دردانه اش خطر ابتلا به بيماري هاي ديابت نوع 2 وسرطان كولن را در انسان کاهش می­دهد.دانه جو براي تهيه انواع سوپ ، بيسكويت و نان در تمام نقاط دنيا مصرف ميشود ودر تهيه مالت به روش سنتي از زمان هاي بسيار قديم كاربرد داشته است. اين دانه حاوي قند مالتوز است كه به عنوان شيرين كننده اصلي در تهيه شربت و نوشيدني هاي داراي منشأ مالت مصرف دارد.

دانه جو منبعي غني از فيبر هاي محلول ونامحلول، سلنيم، فسفر، مس ، روي ، منگنز وحداقل 22 اسيد آمينه است و باعث كاهش خطر بروز سرطان كولن و هموروئيد در انسان شده و سرعت تخليه روده را بيشتر وآسانتر مي نمايد.جو در داخل روده بزرگ انسان ، غذاي باكتري هاي مفيدي را تأمين ميكند كه توليد كننده ماده اي بنام اسيدبوتريك هستند كه سوخت اوليه سلولهاي روده بزرگ بوده وسبب حفظ يك كولن سالم ميشود. اين باكتري ها دو اسيدچرب سبك ديگر بنام هاي اسيد پروپيونيك واسيد استيك توليد مي كنند كه به عنوان سوخت در كبد وماهيچه ها مصرف مي شوند. اسيد پروپيونيك از فيبرهاي نامحلول جو حاصل ميگردد كه تا حدي مسئول كاهش كلسترول ميشود كه ،توسط فيبرها هم ميباشد. در دام ها اسيد پروپيونيك باعث جلوگيري از فعاليت آنزيم HMG-COA میشود که توليد كننده ماده كلسترول دركبد حيوان بوده و با كاهش فعاليت اين آنزيم در واقع اسيد پروپيونيك به كاهش ميزان كلسترول خون كمك ميكند. همچنين فيبرهاي محلول حاوي مقدار زيادي بتاكلوكان هستند كه اين ماده از طريق چسبيدن به اسيد هاي صفراوي وخارج كردن آنها از راه روده باعث كاهش كلسترول خون ميشود. اسيدهاي صفراوي تركيباتي هستند كه چربي هاي توليد شده بوسيله كبد از كلسترول خون را هضم وبا فيبر هاي نامحلول از

بدن خارج مي نمايند، با اين كار كبد مجبور به توليد چربيهاي جديد از كلسترول شده ومقدار آنرا در خون كاهش مي دهد. فيبر هاي محلول جو به طور مستقيم هم باعث كاهش كلسترول توليدي كبد ميشوند . بنا براين جو نه تنها يك علوفه دامي نبوده بلكه غله اي است كه دركاهش بيماري ها وتضمين سلامت دام وانسان نقش سازنده دارد وبايد از اين ديدگاه بدان توجه ومورد عنايت قرار گيرد .