مقدمه
ذرت سومین محصول زراعی مورد کشت بعد از گندم و برنج است.استفاده و تجارت ذرت بیشتر به عنوان محصولی برای تغذیه دام است، اما یک جز لاینفک و مهم سبد غذایی انسان نیز میباشد. علاوه بر غذا و تغذیه دام، ذرت دامنه وسیعی از کاربری صنعتی از جمله فرآوری مواد غذایی تا تولید اتانول را دارد.
معیارهای فیزیکی و کیفی زیادی جهت تفکیک دانه های ذرت مورد استفاده قرار میگیرند. رنگ دانه به عنوان معیار مهمی در تفکیک ارقام اصلی به کار میرود،بطوریکه دانه سفید جهت مصرف انسان و دانه زرد در تغذیه دام و مصارف صنعتی کاربرد دارد. ذرت درجه دو پذیرش وسیعی داشته و در سطح جهانی مبنای قیمت دانه ذرت میباشد.
توليد ذرت درسال 1979 ميلادي؛ حدود 335 ميليون تن دانه بوده كه از 118 ميليون هكتار سطح زير كشت برداشت شده و عملكرد متوسط آن 2830 كيلو بوده است .
اگرچه بر اساس برآوردهاي سازمان غذا و كشاورزي و مركز بين المللي تحقيقات گندم و ذرت ( FAO) پيش بيني گرديده بود كه توليد جهاني ذرت در سال 2020 به بيش از 830 ميليون تن خواهد (CIMMYT) رسيد ولي در عمل به دليل بحران مالي چند سال اخير كشورهاي صنعتي و افزايش جهاني قيمت حامل هاي انرژي ميزان تقاضا و توليد ذرت كه فراورده هاي آن قابل استفاده به عنوان سوخت زيستي مي باشد به شدت ازميزان پيش بيني شده فرا تر رفته است .
در بين محصولات زراعي ،ذرت از نظر توليد بالاتر از برنج وگندم و از نظر سطح برداشت، مقام دوم را پس از گندم دارد جدول(1)
جدول 1- وضعيت توليد، سطح برداشت و عملكرد ذرت ، برنج وگندم در جهان)2013)
| نام محصول | ميزان توليد (تن) | سطح برداشت (هكتار) | عملكرد(كيلوگرم درهكتار) |
| ذرت | 875098631 | 176991927 | 4944 |
| برنج(شلتوک) | 718345380 | 163463010 | 4394 |
| گندم | 674884372 | 216638762 | 3115 |
ذرت در سطح وسيع در دنيا كاشته ميشود وهرساله مقدارش نسبت به ساير غلات بيشتر اضافه ميگردد.امريكا به تنهائي 40% ذرت دنيا را توليد ميكند .درسال 2009 حدود 159 ميليون هكتار از مزارع ذرت عملكرد بالاي 5 تن داشته ومجموعا817 ميليون تن ذرت توليد شده كه ميتوانسته عملكرد بالاتري هم داشته باشد. حدود 14 درصد از ذرت دانه اي توليدي آمريكا در تهيه فرآورده هايي مثل روغن ذرت،گلوتن،نشاسته دكستروز،نوشابه هاي الكلي،بيواتانول( كه حدود 12 درصد سوخت خودرو ها را تشكيل مي دهد)،شربت ذرت،پلاستيك،كاغذ،تنقلات وصبحانه،آرد و…مصرف مي شود. در مورد ذرت علوفه اي هم امريكا يكي از توليدكنندگان عمده بوده و ساليانه توليدش را افزايش ميدهد. جدول شماره (2)توليد امريكا را درسالهاي 2012 و 2013 نشان ميدهد.
جدول شماره 2- توليد ذرت علوفه اي در ايالات متحده امريكا
| سال | سطح(هزار هکتار) | تولید(هزار تن) | عملکرد(تن) |
| 2012 | 4/2502 | 117851 | 47 |
| 2013 | 6/2951 | 113450 | 5/38 |
پنج کشور عمده تولید کننده ذرت دانه ای ،شامل ایالات متحده آمریکا،چین،برزیل،هند و مکزیک میباشند.این کشورها به تنهایی حدود63% تولید جهانی این محصول را در اختیار دارند.(جدول شماره3)-بزرگترین تولید کنندگان ذرت در جهان(2013)
| نام کشور | میزان تولید(تن) | سطح(هکتار) | عملکرد(کیلوگرم در هکتار) |
| آمریکا | 273832130 | 35359790 | 7744 |
| چین | 208130000 | 34949000 | 5955 |
| برزیل | 71296478 | 14225998 | 5012 |
| اتحادیه اوپا | 57385343 | 9481351 | 6052 |
| آرژانتین | 25700000 | 3500000 | 7343 |
| مکزیک | 22069254 | 6923900 | 3187 |
| هند | 21060000 | 8400000 | 2507 |
| اوکراین | 20961300 | 4371900 | 4795 |
| اندونزی | 19377030 | 3959909 | 4893 |
| سایرکشورها | 155287096 | 55820079 | 2782 |
| جهان | 875098631 | 176991927 | 4944 |
بطور کلی 66-65% تولید جهانی ذرت به مصرف تغذیه دام میرسد. 20% مستقیماً به مصرف انسان، 8% مصرف صنایع جهت فرآورده های غذایی و غیر غذایی و 6% به عنوان بذر یا تلفات مصرف می شود (Dowswell et al., 1996). علاوه بر مصارف اولیه تغذیه از دانه ذرت،فراوردههایی مثل روغن ذرت،نشاسته ذرت،شربت ذرت، اسید کولیک و ویتامین C هزاران فراورده از این محصول تهیه میشود. در آمریکا و اروپا بیشترین ذرت، ذرت زرد است.در حالی که ذرت سفید در آمریکای لاتین و بخشهایی از آفریقا و آسیا کشت میشود.
ذرت در دو گروه عمده ذرت زرد و ذرت سفید تقسیم بندی شده است. ذرت زرد عمده تولید ذرت جهان و تجارت بین المللی آن را شامل میشود.این نوع ذرت بیشتر در کشورهای نیمکره شمالی کشت میشود که برای تغذیه دام استفاده میشود. ذرت سخت که نیازمند شرایط آب و هوایی مطلوبتری برای رشد و نمو میباشد، فقط در چند کشور محدود مثل ایالات متحده آمریکا، مکزیک و جنوب افریقا کشت میشود.ذرت سفید به عنوان یک محصول غذایی شناخته میشود.قیمت بازار برای ذرت سفید معمولاً بالاتر از ذرت زرد است، و تابع شرایط عرضه و تقاضای محلی است.
بسته به عرض جغرافیایی و محیطی که کشت میشود،ذرت به دو نوع کلی طبقه بندی میشود:
1-ذرتهای مورد کشت در مناطق بین 30 درجه شمالی تا 30 درجه جنوبی که به عنوان ذرتهای حاره‌ای Tropical maize)) طبقه بندی می شوند.
2-ذرتهای مورد کشت در اقلیمهای خنک‌تر بالاتر از34 درجه شمالی و 34درجه جنوبی به عنوان ذرتهای معتدله (Temperate maize) طبقه بندی می شوند.
3- ذرتهای مورد کشت در مناطق بین30 تا 34 درجه را نیمه حاره‌ای (Subtropical maize) می‌نامند.
براساس آمار سازمان خواربار و کشاورزی جهانی (FAO)، سطح برداشت ذرت در جهان طی سالهای 89-1371 از حدود 137 به 161.9 میلیون هکتار و مقدار تولید آن از 534 به 844.4 میلیون تن افزایش یافته است. این در حالی است که میانگین عملکرد دانه آن نیز در همین دوره از 3.9 به 5.2 تن در هکتار رسیده است. کشورهای در حال توسعه با داشتن 66.5 درصد سطح زیر کشت ذرت، فقط 44.5 درصد کل تولید جهانی را به خود اختصاص می‌دهند. در حالی که کشورهای توسعه یافته علیرغم این که فقط 33.5 درصد کل سطح کشت جهانی ذرت را دارند، 55.5 درصد کل تولید جهانی دانه ذرت را تولید می‌کنند.
برابر آخرین برآورد FAO و پیش‌بینی‌های مرکز بین‌المللی تحقیقات ذرت و گندم (CIMMYT)، نیاز به ذرت در سطح جهانی از 558 میلیون تن در سال 1995 با 50% افزایش در سال 2020 به 837 میلیون تن خواهد رسید. ذرت برای اهداف تجاری و بازاریابی در گروه‌های مختلفی قرار می‌گیرد.
تولید ذرت وابستگی زیادی به تکنولوژی تولید و یا به عبارت دیگر، درجه مکانیزاسیون دارد. استفاده از نهاده‌های مناسب و کافی همراه با ارقام هیبرید پر محصول از عوامل محدود کننده در بسیاری از کشورهای در حال توسعه است. به عنوان مثال در سال 2008، فرانسه از 1.8 میلیون هکتار ذرت همان محصولی را برداشت نموده است که اندونزی از دو برابر این سطح برداشت کرده است. مثال دیگر کشور آمریکا میباشد که با عملکرد 9.7 تن در هکتار در برابر همسایه جنوبی خود یعنی مکزیک با میانگین عملکرد 3.3 تن در هکتار قرار دارد.
از دیدگاه منطقه‌ای، منطقه آمریکا چهار کشور عمده ایالات متحده آمریکا، برزیل، مکزیک و آرژانتین را دارد که در سال 2008 حدود 427.4 میلیون تن ذرت تولید کردند. در آسیا، کشورهای چین، هند، اندونزی و ایران با 232 میلیون تن از تولیدکنندگان عمده ذرت میباشند. در آفریقا، 56.6 میلیون تن ذرت عمدتاً در کشورهای مصر، اتیوپی، کنیا و مالاوی تولید گردید. در اروپا، عمده‌ترین تولیدکنندگان شامل بلاروس، بوسنی و اتحادیه اروپا (با 91.2 میلیون تن) و بالاخره در منطقه اقیانوسیه، کشور استرالیا با حداقل مشارکت در تولید جهانی ذرت (6.0 میلیون تن ) قرار دارد. بر اساس آمار فائو (FAO 2009)، سهم تولید جهانی ذرت بر حسب درصد به شرح زیر میباشد.
آسیا 28.39%
آفریقا 6.9%
آمریکای مرکزی 3.42%
آمریکای جنوبی 11.22%
آمریکای شمالی 38.85%
اروپا 11.14%
اقیانوسیه 0.07%
عمده‌ترین کشورهای مصرف‌کننده ذرت، ایالات متحده آمریکا، چین، برزیل و مکزیک میباشند. عمده‌ترین کشورهای واردکننده ذرت، شامل ژاپن، کره جنوبی، مکزیک، مصر، چین، اسپانیا و مالزی هستند. 20% تجارت بین‌المللی ذرت توسط کشور ژاپن خریداری میشود. در حالی که کره جنوبی،11% را خریداری می‌نماید. هر دو کشور از ذرت برای تغذیه دام استفاده می‌نمایند.
تولید ذرت جهان حدود 8010 میلیون تن است که بیش از یک سوم تولید غلات را تشکیل می‌دهد. طی دو دهه گذشته، تولید جهانی ذرت حدود 50 درصد افزایش یافته است. بیشترین افزایش تولید جهانی ذرت در طی دهه گذشته، می‌تواند ناشی از افزایش سریع آن در سطح آسیا باشد. تولید ذرت در دهه گذشته در آسیا حدود 35 درصد افزایش نشان می‌دهد که حدود 30% افزایش جهانی را پوشش می‌دهد. افزایش سطح کشت و عملکرد از علل این افزایش تولید میباشد. در این میان، چین نقش موثری ایفا نموده است که حدود 60% افزایش تولید ذرت را در دهه گذشته داشته است.
