حوادث سوء زراعت ذرت:
1- خشکی خاک: کمبود رطوبت خاک باعث پژمردگی و لوله ای شدن برگها می شود. در گیاهان جوان که از نظر ازت کمبودی ندارند، در صورت کاهش رطوبت خاک و خشکی هوا برگها لوله ای می شوند، در صورتی که در گیاهان مسن، خشکی باعث ظهور علائم کمبود می شود.حتی در شرایط ازت کافی رشد گیاه شدیداً کاهش یافته ، نقاط و لکه های مرده در انساج، مخصوصاً در قسمت های کناری و در زیر برگ ها مشاهده می شود. بسترهای نرم و زمین هایی که خوب تهیه نشده باشند، در صورت خشک بودن قسمت های سطحی آن، جوانه ها، حتی در صورت نبودن عامل پوسیدگی طوقه از بین می روند و یا اصلا به وجود نمی آیند.
2- رطوبت بیشتر : در خاک های زهدار، به علت کمبود اکسیژن و نرسیدن آب به ریشه ها، ابتدا برگهای پایین گیاه زرد شده و سپس از بین می روند، رشد و نمو ریشه های ثانویه شدیداً تحت تأثیر قرار گرفته و رشد آنها متوقف می شود. گیاه ذرت در حالت کلی تا ارتفاع 24 سانی متری نسبت به رطوبت بیشتر خاک بسیار حساس است.
رطوبت نسبی هوا نیز از عوامل مهم محسوب می شود. بهترین رطوبت نسبی از زمان تشکیل تارهای ابریشمی تا شیری شدن دانه بین 40 تا 80 درصد و از مرحله شیری شدن تا رسیدن کامل دانه بین 30 تا 50 درصد می باشد.
3- سفت شدت سطح خاک: در مناطقی که باران تند و با شدت بیشتری می بارند، بر اثر برخورد با سطخ لخت خاک( مخصوصاً در خاکهای بافت ریز) باعت سفت شدن سطح آنها شده و در نتیجه خروج گیاهچه با اشکال مواجه می شود.
4-دمای بالا: گرچه مقاومت ارقام مختلف و مخصوصاً هیبریدهای جدید در برابر دما متفاوت است، ولی درجه حرارت زیاد (38 تا 52 درجه سانتی گراد) به ویژه هنگامی که رطوبت خاک کم است و بادهای گرم و خشکی می وزند، ممکن است برگهای انتهایی ابتدا کلروز نشان داده و سپس لوله ای شوند و حتی به رنگ سفید نیز در می آیند، در حین تشکیل اندامهای نر و ماده نیز صدمات جبران ناپذیری به گیاه ذرت وارد آمده و به از بین رفتن اندامهای زایشی گیاه منجر می گردد. چنانچه شرایط فوق پبش از عمل تلقیح و قبل از رسیدن دانه در محیط حکم فرما بوده باشد به علت بر هم خوردن تعادل رطوبتی گیاه، دانه ها کوچک و چروکیده شده و در نهایت مقدار عملکرد شدیداً کاهش پیدا می کند.
اگر درجه حرارت در زمان سر بر آوردن از خاک تا ظهور گل آذین نر از 40 درجه سانتی گراد بالاتر باشد، گیاه از رشد باز ایستاده و چنانچه فراتر از 45 درجه سانتی گراد نیز رفته باشد باعث خشک شدن گیاه ذرت می شود. در مرحله ظهور گل آذین نر و تشکیل کاکل (ابریشم) نیز 35 درجه سانتی گراد و بیشتر به عمل لقاح آسیب می رساند.
به طور کلی علل آسیب دیدن ذرت در اثر درجه حرارت زیاد می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:
الف- خشک شدگی:
اگر گیاه ذرت و یا هر گیاه دیگری در معرض درجه حرارت بالاتر قرار گیرد ، به علت بالا بودن میزان تعرق باعث خشک شدن برگ ها می شود.
ب- اختلالات سوخت و ساز:
اگر درجه حرارت محیطی ار حداقل معینی رو به افزایش گذارد، میزان فتوسنتز و تنفس هردو افزایش پیدا می کند. ولی با بالا رفتن بیشتر دما افزایش میزان تنفس هماهنگ نبوده و به مرحله ای می رسد که میزان تنفس بیشتر از میزان فتوسنتز می گردد. (فتوسنتز خالص منفی است)
ج- اثر درجه حرارت زیاد بر پروتوپلاسم:
برای انجام واکنش های شیمیایی و بیوشیمیایی در داخل هر موجود زنده به فعال نمودن آنزیم ها نیاز هست، آنزیم ها موادی هستند که در یک میدان معینی از درجه حرارت فعال بوده و به انجام واکنش قادر هستند. اگر درجه حرارت از حداکثر قدرت تحمل آنزیم فراتر بود، آنها را به صورت غیر فعال درآورده و در نتیجه اعمال فیزیولوژی گیاه مختل می شود.
5- باد: بادهای شدید به طرق مختلف به گیاه ذرت آسیب رسانده و مهم ترین آثار ناگوار باد عبارتند از :
الف- تاثیر بر روی گیاه: چون هنگام رسیدن دانه (مخصوصاً پس از مرحله شیری) مواد غذایی از برگ ها، به ویژه از برگهای جوان و بالای بوته به قسمت خوشه ذرت در جریان هستند. چنانچه در این مرحله بادهای گرم و خشک وجود داشته باشند، سبب هدر رفتن آب به صورت تبخیر از خاک و به صورت تعرق از گیاه شده و در نتیجه جریان آب قطع و یا به کندی صورت می گیرد. این عمل باعث رکود در رسیدن مواد آلی به داخل دانه ها می شود.
ب- تأثیر بر عمل فتوسنتز و تلقیح:
اگر سرعت باد از حد معین و مطلوبی (2 تا 5 متر در ثانیه) افزایش یابد. اولاً عمل فتوسنتز به علت بسته شدن روزنه ها، در سرعت های زیاد باد و همچنین فراهم نبودن یک هوای آرام و نسیم ملایم ؛ مختل می شود، ثانیاً : عمل تلقیح نیز که در آن دانه های گرده به آرامی از روی گل تاجی بر روی کاکل ها بریزند، با زیاد شدن سرعت باد باعث پراکنده شدن دانه های گرده به اطراف شده و در نتیجه عمل تلقیح به طور مطلوبی صورت نمی گیرد.
ج- اثرات مکانیکی :
– باد باعث شکستن بوته های جوان (وقتی ارتفاع گیاه 10 تا 25 سانتی متر است) می شود.
– باد باعث ریشه کن شدن گیاهان می شود.
– باد باعث ورس ( خوابیدگی ) شده و عملیات داشت و برداشت با اشکال صورت می گیرد.
– باد باعث رسوب املاح و شن های روان به روی مزارع باد باعث می شود.
– باد عامل افزایش تبخیر از مزرعه ذرت است.
– بادهای سرد و شدید باعث به وجود آمدن سرمای ناگهانی فصلی می شود.
– باد باعث حمل بخارهای محتوی املاح و نمک بر مزارع ذرت می گردد.
6- ورس: از عوارض تراکم زیاد احتمالی خوابیدگی (ورس) می باشد و ورس از امکان تلقیح مناسب جلوگیری کرده، درصد بوته های عقیم را افزایش داده، ماده خشک تولیدی و فتوسنتز را کاهش می دهد و عمل برداشت را با مشکل مواجه می سازد. مهمترین عوامل ورس عبارتند از :
الف- تراکم زیاد : اگر تعداد بوته ها در هکتار بیش از حد معمول بوده باشد ؛ به علت عدم امکان نفوذ نور کافی به پای بوته ها و عدم تشکیل انساج چوبی در قسمت طوقه ذرت ، این قسمت زرد و ضعیف شده و قادر نخواهد بود که ساقه بزرگ و سنگین را نگهداری نماید. چنین ساقه هایی در اثر بادهای سنگین شکسته ، جریان مواد غذایی به دانه ها و گیاه نرسیده و در نتیجه مقدار محصول کاهش می یابد.
ب- حاصلخیزی زمین : اگر زمین از نظر مواد غذایی مخصوصاً ازت غنی باشد امکان ورس بیشتر می شود. چون ازت باعث افزایش اندامهای هوایی ذرت شده و از طرفی نور کمتر به قسمت طوقه گیاه می رسد.
ج- نوع رقم : بعضی ارقام به علل ژنتیکی و مورفولوژیکی به ورس حساس می باشند.
د- آفات : بعضی آفات ( کرم طوقه بر ) نیز به نوبه خود باعث ورس می شود. جهت جلوگیری از ورس ضمن انتخاب تراکم مناسب به منظور استحکام بیشتر ساقه ها بهتر است از کودهای پتاسه به خصوص فسفات پتاس استفاده شود.
7- تشکیل ساقه های فرعی ( پنجه ) : تولید پنجه در ذرت علاوه بر خصوصیت وراثتی ، تحت تأثیر عوامل محیطی مانند تراکم کمتر، ازت زیاد و رط.بت خاک قرار می گیرد. تولید پنجه در ذرت یک صفت نامطلوب به حساب می آید، زیرا علاوه بر استفاده از آب ، نور ، مواد غذایی یا اصلاً تولید خوشه نمی کنند و یا در صورت تشکیل ، یا ضعیف بودن یا در کنار گل آذین نر تشکیل می شوند.
8- تولید بلال دوم : تراکم کمتر ممکن است در تشکیل بلال دوم بسیار موثر بوده باشد. بلال دوم که معمولاً دیرتر از بلال اول تشکیل می شود، ابریشم ( کاکل ) های آن زمانی تشکیل شده بسیار کم خواهند بود.
9- خوشه های بدون پوشش: این شرایط زمانی به وجود می آیند که به هنگام تشکیل دانه ها ، گیاه ابتدا با استرس به رطوبت مواجه شده و به دنبال آن بر اثر بارندگی بیشتر شرایط مناسب رشد و نمو ذرت فراهم گردد، که در این صورت خوشه های بدون پوشش به وجود خواهند آمد.
10- تشکیل بلال های تاجی : بعضی از مواقع ، در قسمت انتهایی ساقه ( محل بوجود آمدن گل تاجی ) اندام ماده و اندام نر هر دو در کنار هم تشکیل می شود. اگر چه تا کنون علت قانع کننده ای برای این حالت گزارش نشده ؛ ولی طبق نظریات بعضی محققان ، بلال های تاجی بیشتر در روی ساقه های فرعی ( پنجه ) تشکیل می شوند که به علت موقعیت مخصوص ، وضع قرار گرفتن و بدون پوشش مورد حمله پرندگان قرار می گیرند.
11 – تشکیل دانه های غلاف دار : بعضی مولقع دانه های هر سنبلچه ، به نوبه خود توسط پوشش هایی از برگ های تغییر شکل یافته همانند ذرت غلاف دار ( Poa corn) احاطه می شود . این وضعیت در ذرت های هیبرید کمتر اتفاق افتاده و فقط در ذرت های محلی و ذرت هایی که توسط زارعان کشت می شوند، مشاهده می گردد.
12- خسارت پرندگان : در بسیاری از مناطق ، خسارت پرندگان روی گیاهان ذرت به صورت یک مشکل جدی در می آید. این خسارت ، مخصوصاً در ذرت هایی که خوشه آنها به طور راست در روی گیاه مادر قرار گرفتند و انتهای خوشخه نیز بدون پوشش است بسیار حاد می شود . حفاظت محصول از خسارت پرندگان اغلب به وسیله دور نگه داشتن پرندگان از طریق ادوات و دستگاه هایی که آنها را ترسانیده و دور می سازند امکان پذیر است.
13- آلودگی هوا: مواد آلوده کننده های هوا ، همه ساله خسارت زیادی به مزارع گیاهان از جمله ذرت وارد می سازد ، این مواد اغلب برای گیاه سمی بوده ( مثل دی اکسید گوگرد و فلوئورید هیدروژن ) و می توانند از نظر بیوشیمیایی اختلالات فیزیولوژیکی به وجود بیاورند.
