عامل بيماري دو قارچ از قارچ هاي بازيديوميست به نام هاي Tilletia caries (مترادف T. tritici) و Tilletia laevis (مترادف T. foetida) است.
علامت هاي بيماري:
تا قبل از ظهور سنبله بين گياهان آلوده و سالم تفاوت محسوسي ديده نمي شود، فقط گياهان آلوده كمي كوتاه تر هستند. سنبلچه ها در سنبله ي آلوده كمي از هم جدا هستند. رنگ سنبله هاي آلوده ؛ سبز متمايل به آبي و كم كم با رسيدن گياه به قهوه اي مايل به خاكستري كم رنگ به نظر مي رسد.
در حقيقت رنگ سنبله هاي آلوده به طور تقريبي به رنگ سنبله هاي سالم است، ولي چون دانه ها داخل آنها سياه شده و پوشش ها نازك هستند سياهي دانه ها از روي پوشش ها ديده مي شود و دانه ها قهوه اي مايل به خاكستري كم رنگ به نظر مي رسند. سنبله هاي آلوده لاغرتر از سنبله هاي سالم هستند.
دانه هاي آلوده كوچكتر از دانه هاي سالم هستند، كمي حالت كروي پيدا مي كنند، رنگ ظاهري آنها تيره به نظر مي رسد و بوي بد ماهي مانده را مي دهند. پوشش خارجي، روي دانه باقي مي ماند ولي با فشار انگشتان دست و يا در حين برداشت محصول اين پوشش پاره شده و توده هاي سياه رنگ (تليوسپورهاي) قارچ كه جاي محتويات بذر را اشغال كرده اند ازدانه بيرون مي ريزند. تليوسپورهاي خارج شده به سطح دانه هاي سالم مي چسبند و باعث سياه شدن سطح آنها مي شوند.
براي ارزيابي واكنش ارقام و لاين هاي گندم به سياهك پنهان نخست درصد سنبله هاي آلوده با شمارش تعداد سنبله هاي آلوده و سالم در كادرهايي به ابعاد 0.5 × 0.5 يا 1×1 متر مربع محاسبه مي شوند و سپس درجه ي آلودگي و واكنش آنها بر اساس روش پيشنهادي
Mamluk and Van Slageren (1993) به شرح زيرتعيين مي شود:
- مصون (0): بدون آلودگي
- مقاوم (R): آلودگي كمتر و مساوي 5 %
- نيمه مقاوم (MR): آلودگي بيشتر از 5 % و كمتر و مساوي 10%
- نيمه حساس (MS): آلودگي بيشتر از 10% و كمتر و مساوي 15%
- حساس (S): آلودگي بيش از 15%
يادآوري: ارزيابي مقاومت يا حساسيت يك رقم گندم نسبت به سياهك پنهان فقط در شرايط آلوده سازي بذر يا خاك به صورت مصنوعي و يا در آلودگي طبيعي قابل قبول در خاك بايد انجام شود. در اين حالت، آلودگي رقم شاهد حساس بايد بيشتر از 50 % باشد و تليوسپورهايي كه براي آلودگي مصنوعي از آنها استفاده مي شود بايد بالاي 70 % جوانه زني داشته باشند.
سنبله هاي گندم مبتلا به سياهك پنهان معمولي
(عكس برگرفته ازMurray et al., 1998)
برش سنبلچه هاي گندم براي نشان دادن توده ي تليوسپورهاي سياهك پنهان معمولي
(عكس برگرفته از Murray et al., 1998)