سياهك برگي گندم

سياهك برگي گندم (Flag smut)

قارچ عامل بيماري سياهك برگي گندم به­ نام علمي Urocystis agropyriاست كه از قارچ­ه اي بازيديوميست است.

علامت­ هاي بيماري:

علامت ­هاي بيماري به­ صورت خطوط كشيده و خاكستري مايل به سياه روي سطح برگ و بين رگ­برگ ­ها در مرحله­ ي ساقه رفتن تا تشكيل سنبله است. در محل اين خطوط، جوش­ه اي سياهك حاوي توده­ هاي تليوسپور قارچ، در زير اپيدرم تشكيل مي­ شود و با گذشت زمان با پاره شدن اپيدرم تليوسپورها آزاد مي شوند. در آلودگي شديد، برگ­ه اي گياه؛ ضعيف و پيچ­ خورده و از طول پاره مي­ شوند.

براي تعيين درجه­ ي آلودگي و واكنش ارقام و لاين­ هاي گندم به اين بيماري دو روش وجود دارد:

الف- روش گل و جوتي (Goel and Jhooty, 1984): در اين روش براي هر رقم يا لاين گندم درصد بوته­ هاي آلوده در رديف كاشت يا واحد سطح محاسبه و براساس آن واكنش رقم به شرح زير ارزيابي مي ­شود.

• ايمن (0) : بدون بيماري
• مقاوم (R): 1/0 تا 2 درصد از بوته­ ها آلوده هستند.
• به­طور­نسبي مقاوم (MR): 1/2 تا 5 درصد از بوته ­ها آلوده هستند.
• به­ طور­نسبي حساس (MS): 1/5 الي 10 درصد از بوته ­ها آلوده هستند.
• حساس (S): 1/10 الي 20 درصد از بوته­ ها آلوده هستند.
• خيلي حساس (VS): بيش از 20 درصد از بوته ­ها آلوده هستند.

منظور از بوته­ هاي آلوده، بوته­ هايي هستند كه ميزان جوش­ هاي سياهك روي برگ­ هاي آن­ ها هنگامي­ كه رقم شاهد حساس بيشينه آلودگي رادارد، قابل توجه باشد.

ب- روش بالانتين :(Ballantyne, 1993) كه بر اساس يك سامانه­ ي ارزشيابي 9-0 صورت مي­ گيرد :

در اين ارتباط 15 الي 20 بوته ­ي گندم در هر رديف كاشته مي­ شود و يا واحد سطح در نظر گرفته مي­ شود و واكنش آن­ها به­ صورت زير تعيين مي­ شود:

• بسيار مقاوم يا ايمن (0): بدون بيماري.
• مقاوم (R)(1-2): يك تا دو پنجه­ ي آلوده در يك رديف باشد.
• نيمه حساس (MS)(3-4): سه تا چهار پنجه از يك بوته در يك رديف به­ صورت جزيي آلوده باشد.
• حساس (S)(5-6): تعداد كمي از بوته­ ها در يك رديف به­ طور جزيي يا شديد آلوده باشند.
• خيلي حساس (VS)(7-9): تعداد زيادي از بوته ­ها يا تمام بوته ­ها در يك رديف به­ طور شديد آلوده باشند.

گفتني است كه هر دو روش داراي اشكالاتي در بيان مقاومت يا حساسيت گياه هستند و بيش­تر بيان­ كننده شرايط مساعد يا نامساعد محيطي براي توسعه­ ي بيماري هستند. با اين وجود براي ارزيابي صحيح و قابل قبول از واكنش ارقام يا لاين­ هاي گندم به سياهك برگي، مي­ بايست شرايط محيطي مساعد براي بروز آلودگي طبيعي يا مصنوعي مطلوب در مزرعه­ ي آزمايشي فراهم شود.

يادداشت­ برداري از اين بيماري در هر دو روش از مرحله ­ي ظهور برگ پرچم گندم به بعد به فاصله ­ي 7 تا 10 روز صورت مي­ گيرد.

مزرعه ­ي گندم آلوده به سياهك برگي

(عكس برگرفته از Murray et al., 1998 )

 

علامت­ هاي آلودگي شديد سياهك برگي روي برگ گندم