(Stem rust or black rust ) زنگ ساقه يا زنگ سياه گندم

بيماري زنگ ساقه ­ي گندم توسط قارچي از قارچ­ هاي بازيديوميست به­ نام Puccinia graminis f.sp. tritici ايجاد مي­ شود.

علامت­ هاي بيماري

علائم بيماري به صورت ظهور جوش­ هاي (تاول­ هاي) كشيده به رنگ قهوه ­اي تيره مايل به قرمز روي ساقه، برگ و غلاف برگ گندم است. در آلودگي­ هاي شديد و وجود رقم حساس علامت­ هاي روي ريشك­ ها، گلوم­ ها و حتی دانه­ ها نيز ممكن است ديده شود. روي ساقه­ ها و برگ­ ها، جوش­ ها به اندازه و شكل­ هاي مختلف تشكيل شده و در برگ، جوش­ ها در هر دو طرف سطح برگ ديده مي­ شوند.

جوش­ ها ابتدا توسط اپيدرم گياه پوشيده مي­ شوند ولي در جريان تشكيل يورديوسپورها (Urediospores) اپيدرم گياه پاره شده و جوش­ ها از اپيدرم بيرون مي ­زنند. وجود تعداد زيادي يورديوسپور حالت پودري به جوش­ ها مي ­دهد.

يادداشت­ برداري از واكنش لاين ­ها وارقام گندم به زنگ ساقه در مرحله ­ي گياه كامل در مزرعه به صورت درصد پوشش آلودگي (شدت آلودگي) روي ساقه يا برگ پرچم با استفاده از روش اصلاحي مقياس كوب(The Modified Cobb,s Scale) پيش­نهاد شده توسط پترسون و هم­كاران (Peterson et al., 1948) وتيپ آلودگي آن با استفاده از روش رولفز و هم­كاران (Roelfs et al., 1992) هنگامي ­كه تيپ و شدت آلودگي روي رقم شاهد حساس،80S به بالاتر باشد صورت مي­ گيرد. به­ طور معمول دو تا سه نوبت يادداشت ­برداري به فاصله ­ي 7 تا 10 روز لازم است.

 

تعيين واكنش گياه گندم نسبت به زنگ سياه در مرحله­ ي گياه كامل در مزرعه بر اساس روش رولفز و هم­كاران (Roelfs et al., 1992)

تيپ آلودگي واكنش گياه توصيف
0 مصون (Immune (0 هيچ نوع علامت آشكاري از بيماري روي ساقه و برگ ديده نمي­ شود.
1 مقاوم(Resistant (R وجود لكه­ هاي نكروز بدون اسپوردهي روي ساقه و برگ
2

نيمه مقاوم(MR)

Moderately resistant

وجود لكه­ هاي نكروز و گاهي كلروز هم­راه با جوش­ هاي كوچك و اسپوردهي كم روي ساقه و برگ
2- 3

نيمه مقاوم تا نيمه حساس(M)

Moderately resistant to Moderately susceptible

مشاهده­ ي جوش­ هاي با اندازه­ هاي مختلف (كوچك تا متوسط) هم­راه با لكه­ هاي كلروز و گاهي نكروز روي ساقه و برگ
3

نيمه حساس(MS)

Moderately susceptible

وجود لكه­ هاي كلروز هم­راه با جوش­ هاي متوسط و اسپوردهي ملايم روي ساقه و برگ
4 حساسSusceptible (S) وجود جوش ­هاي بزرگ هم­راه با اسپوردهي فراوان بدون لك­ هاي كلروز و نكروز روي ساقه و برگ

 كلروز= زردي يا زردرنگ         نكروز= قهوه ­اي رنگ يا آب سوخته

 

در حال حاضر در بيش­تر مراكز اصلاح گندم دو تا سه نوبت يادداشت برداري را با خصوصياتي كه گفته شد ملاك ارزيابي مقاومت يا حساسيت ارقام و لاين­ هاي گندم قرار مي­ دهند ولي دربعضي از مراكز اصلاح گندم پس از انجام يادداشت برداري، ضريب آلودگي (Coefficient of Infection) را محاسبه كرده و آن را ملاك ارزيابي واكنش رقم يا لاين در برنامه­ هاي اصلاحي قرار مي­ دهند. از ضريب آلودگي براي كمي كردن يادداشت ­برداري­ ها (تيپ آلودگي كه يك صفت كيفي است) و به­ كار بردن آن­ها در محاسبات آماري استفاده مي ­شود. در اين ارتباط براي هر يك از تيپ­ هاي آلودگي ضريب ثابتي  در نظر گرفته مي­ شود و با ضرب كردن اين ضريب در شدت مربوطه، CI محاسبه مي­ شود. براي نمونه 5MR يعني شدت بيماري 5% و نوع واكنش گياه نيمه­ مقاوم كه مقدار ثابت يا ضريب آن بر اساس جدول برابر 0.4 است. بنابراين ضريب آلودگي برابر است با:

5MR                  CI=5×0.4=2

هم­چنين در مورد واكنش­ هاي مختلف زير ضرايب آلودگي برابر است با

40R                   CI=40×0.2=8

40MR                CI=40×0.4=16

40MS                CI=40×0.8=32

40S                   CI=40×1=40

در بيش­تر مراكز اصلاح گندم، ارقام و لاين­ هايي كه ضريب آلودگي آن­ها كم­تر از عدد 16 به ­دست آيد در برنامه هاي اصلاحي مور قبول قرار گرفته و آن­هايي كه ضريب آلودگي بيش از عدد 16 داشته باشند انتخاب نمي ­شوند.

 

مقدار­هاي ثابت براي واكنش ­هاي مختلف گياه گندم به بيماري زنگ براي محاسبه ­ي CI

مقدار­هاي ثابت واكنش گياه در مزرعه
0.2 R (مقاوم)
0.4 MR (نيمه مقاوم)
0.6 M (متوسط)
0.8 MS (نيمه حساس)
1 S (حساس)

 

 

stem rust 2

Stemrust3 11

black3

درجه­ هاي مختلف شدت بيماري زنگ ساقه ­ي گندم

(عكس برگرفته از Murray et al., 1998 )

 

 

دیدگاهتان را بنویسید