وضعیت طبیعی گیاه، حالت عمودی است. هر عاملی که باعث شود گیاه از این حالت خارج شود موجب خوابیدگی می‌گردد. عواملی مانند بادهای شدید، بارندگیهای شدید، خاک بسیار مرطوب در مرحله Filling، ساقه بلند و نازک، پوسیدگی ساقه یا ریشه که موجب ضعیف شدن قاعده گیاه می‌گردند و غیره از عوامل ایجاد خوابیدگی هستند.
بدترین حالت، باد شدید توأم با وجود آب اضافی در کرتهاست. خوابیدگی موجب خرابی ساختمان بوته می‌گردد، تابش خورشید بیشتر به برگ‌های جوان بالایی و کمتر به برگ‌های مسن پائینی می‌تابد. خوشه‌ها می‌افتند و گیاه فرو ریخته در معرض حساسیت بیشتر به آفات و بیماریها قرار خواهد گرفت. ورس در ابتدای ساقه رفتن اثر کمی در محصول خواهد داشت، چون گیاه در این مرحله قادر به بازسازی خود خواهد بود.
از مرحله Anthesis به بعد خسارت خوابیدگی زیاد است. به ازاء هر روز که گیاه در معرض خوابیدگی قرار گیرد، بیش از1 % کاهش محصول خواهیم داشت.(Stapper&Fisher1990) پس اگر بعد از Anthesis گیاه ورس نماید و تا انتهای محصول ادامه یابد، محصول نهایی ممکن است به نصف اندازه واقعی تقلیل یابد. همچنین خوابیدگی، برداشت محصول را دچار مشکل می‌نماید و احتمال از دست دادن دانه در زمان برداشت را افزایش می‌دهد.
آیا گیاه شما ورس کرده است؟
- چند درصد ازبوته‌ها خوابیدهاند؟10%،50% یا همه؟
- خوابیدگی زود اتفاق افتاده است یا دیر؟
- در مورد بیماری، ساقه را بررسی کنید. آیا گره‌های پائینی قهوه‌ای شده‌اند؟ و دارای لکه‌های نکروتیک چشمی شکل هستند؟ اگر جواب مثبت است احتمالاً می‌تواند Foot root eyespotباشد، که موجب پوسیدگی ساقه می‌گردد.
- در بوته‌های خوابیده دقت کنید و متوسط زاویه خوابیدگی را تخمین بزنید که چه اندازه از حالت عمودی منحرف شده‌اند. یک Lodging score برای مزرعه محاسبه کنید ( از طریق تقسیم زاویه خوابیدگی بر90)
مثلا اگر زاویه خوابیدگی 60درجه باشد خواهیم داشت 60/90
سپس این عدد را در فضای خوابیده مزرعه ضرب نمائید (مثلاً 10% فضای خوابیده که می‌شود 10/100)
این عدد را ضربدر تعداد روزهایی نمایید که گیاه خوابیده است. حاصل به شما دوره خوابیدگی (Lodging duration) را می‌دهد. کاهش محصول شما 1% برای هر دو واحد خوابیدگی در مرحله شیری خواهد بود.
چرا گندم شما ورس کرده است؟
- بادهای شدید و بارندگی زیاد بعد از طویل شدن ساقه و یا بادهای شدید در حین آبیاری در زمانی که دانه در حال پر شدن است.
- آیا ازت اضافی موجب رشد طولی زیاد گردیده است؟ آیا زارعین همجوار، با ارقام دیگر نیز همین مشکل را دارند؟
- آیا رقم کشت شده پا بلند است؟
- آیا پوسیدگی ریشه یا ساقه وجود دارد؟
- آیا میزان پتاسیم قابل استفاده در زمین کم است؟
- آیا تراکم بذر زیاد است که موجب پنجه زنی محدود و ایجاد ساقههای ضعیف گردیده است؟
- آیا عبور ماشین آلات و حیوانات موجب خسارت فیزیکی به زراعت گردیده اند؟
برای جلوگیری از خوابیدگی چه می‌توان کرد؟
- از آبیاری در باد خودداری کنید. بعد از ظهرها که باد در حال فروکش کردن است آبیاری نمائید و یا صبح‌های زود، اگر جریان هوا در منطقه آرام است. اگر پیش‌بینی باد شدید میرود از آبیاری حذر کنید زیرا خسارت محصول در یک خوابیدگی زیاد، بیشتر از یک روز خسارت آن زراعت تحت تنش آبی است.
- در انتهای Filling از آبیاری سنگین خودداری کنید.
- از ارقام پا کوتاه‌تر استفاده کنید (اگر منطقه شما در معرض بادهای شدید و بارندگیهای زیاد است).
- مصرف ازت را برای ارقام پابلند کاهش دهید. (بخصوص ازتی که در مراحل پایانی به گیاه داده می‌شود). ازت را بین زمان کشت تا ایجاد گره اول تقسیط نمائید.
- تراکم و عمق بذر را کاهش دهید تا پنچه زدن و تشکیل ریشه تاجی زودتر انجام گیرد. این امر به گیاه استحکام بیشتری می‌دهد.
- بیماریهای ریشه و طول را کنترل نمائید.
- کود پتاسیم مصرف کنید.
- از روش Raised bedاستفاده کنید. در این روش آب مستقیماً پای طوقه گیاه نیست.
- در مزرعه، حاشیه امنیتی به منظور جلوگیری از ورود حیوانات بوجود آورید.
