تریتیکاله، غله جایگزین ذرت و گندم در تغذیه طیور
دانه غلات به علت داشتن انرژی زیاد به عنوان منابع مهم انرژی در جیره های غذایی به شمار می آیند به طوری که بیشترین سهم را در جیره مصرفی طیور به خود اختصاص می دهند (اسکات و همکاران، 1998). در بیشتر کشورها، ذرت یکی از غلات مهم مورد استفاده در تغذیه طیور است. ذرت دانه ای به عنوان یک محصول یکنواخت از نظر ترکیب شیمیایی و دارای پراکنش کم از نظر مقدار پروتئین و انرژی شناخته شده است. بیشترین انرژی ذرت از نشاسته موجود در اندوسپرم دانه حاصل می شود. استفاده از گندم در جیره طیور بسیار حائز اهمیت است زیرا دارای نشاسته و پروتئین بالایی بوده و می تواند به تنهایی بخش غله جیره را پوشش دهد(گاتیرز و همکاران، 2008). به طوری که در سطح جهانی گندم پس از ذرت دومین جایگاه را در بین دانه های خوراکی برای استفاده در تغذیه طیور دارد (گودینگ و دیویس، 1997). اما غلات فوق محصولات استراتژیکی بوده و بر روی مصرف آن ها بین انسان و حیوانات تک معده ای رقابت وجود دارد (کینگ و همکاران، 1997)، همچنین به دلیل تأمین حدود 50 درصد ذرت دانه ای مورد نیاز از طریق واردات، در برخی شرایط خاص به سختی می توان قیمت جیره را ثابت نگه داشت. بخصوص وقتی قیمت ذرت بالا باشد، گرایش به استفاده از سایر غلات در جیره طیور مطرح می شود. (چیزری و حاجی حیدری، 2010). تریتیکاله از تلاقی گندم و چاودار (کلاسن، 1996) به منظور بهره گیری از خصوصیات خوراکی گندم و مقاومت به بیماری ها، خشکی و شرایط سخت چاودار ایجاد شده است (بروس، 1999). متخصصین اصلاح نبات سعی در بهبود ارزش تغذیه ای تریتیکاله برای استفاده در جیره طیور دارند (کرور و همکاران، 2004). مارکو و همکاران (1979) تشریح کردند که توسعه ژنتیکی تریتیکاله منجر به افزایش ذخیره نشاسته ای تریتیکاله و کاهش سطح پروتئین آن شده است. بروس (1999) نشان داد که اثرات منفی مشاهده شده در واریته های اولیه تریتیکاله در واریته های جدید تعدیل یافته است و در روند اصلاح تریتیکاله سعی شده است به منظور افزایش ارزش غذایی آن ژنوم گندم افزایش یابد (کلاسن، 1996).
استفاده از تریتیکاله در تغذیه طیور
گزارشات موجود در مقالات بیان کننده این نکته است که استفاده از تریتیکاله در تغذیه طیور همیشه مورد توافق نبوده است که این می تواند متأثر از تنوع در محتوای مواد مغذی بین واریته های مختلف آن باشد ( ویرا و همکاران ، 1995 و هرمس و جانسون ، 2004) . همچنین مشکلات تغذیه ای تریتیکاله ممکن است بیشتر به پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای محلول، بخصوص زایلان ها و آرابینوزایلان ها محدود می باشد (آنتونیو و مارکو اردت ، 1981 و پوررضا و همکاران، 2007). این ترکیبات موجب کاهش ارزش تغذیه ای تریتیکاله به واسطه افزایش ویسکوزیته محتویات دستگاه گوارش و در نتیجه کاهش قابلیت دسترسی مواد مغذی برای هضم و جذب می شود ( چاکت و آنیسون ، 1992 ) . گزارش شده است که واریته های جدید تریتیکاله دارای آرابینوزایلان ها و بتاگلوکان های کمتری نسبت به چاودار بوده و قابل مقایسه با برخی واریته های گندم است (ماسلوسی و همکاران ، 2002) .
کوکا و آویلا ( 1973) گزارش کردند با جایگزینی تریتیکاله در سطوح 50 و 100 درصد ذرت خوشه ای در جیره مرغان تخمگذار عملکرد تولیدی کاهش معنی داری نشان داد . ولی فرناندز و همکاران ( 1973) در آزمایش مشابهی مشاهده کردند جایگزینی تریتیکاله تا سطح 85 درصد ذرت خوشه ای در جیره مرغان تخمگذار روی عملکرد تولیدی اثر معنی داری نداشت . هرمس و جانسون (2004) تریتیکاله را در سطوح صفر و 30 درصد در جیره مرغان تخمگذار وارد کردند و گزارش کردند که می توان تا سطح 30 درصد از تریتیکاله در جیره مرغان تخم گذار استفاده کرد .ولی مشاهده کردند در مرغان تغذیه شده با جیره حاوی 30 درصد تریتیکله رنگ زرده تغییر می کند. لیسون و سامرز ( 1987) با جایگزینی کامل تریتیکاله به جای ذرت در جیره پولت های تخم گذار تأثیر نامطلوبی را گزارش نکردند .
استفاده از تریتیکاله در تغذیه جوجه های گوشتی برای اولین بار توسط سل و همکاران ( 1962) آزمایش شد . آنها گزارش کردند پرندگان تغذیه شده با تریتیکاله در مقایسه با پرندگان تغذیه شده با گندم رشد کمتری داشتند و مطرح کردند که این ضعف ممکن است به دلیل کیفیت پایین پروتئین تریتیکاله در مقایسه با پروتئین گندم باشد . ایشان با مکمل نمودن جیره های مصرفی بر پایه تریتیکاله با اسیدهای آمینه لیزین و متیونین مشاهده کردند که رشد به طور معنی داری بهبود یافت و نتیجه گیری کردند که تریتیکاله از لحاظ اسیدهای آمینه لیزین و متیونین کمبود دارد . بگسلر و همکاران (1968) دریافتند که استفاده از تریتیکاله در مقایسه با گندم و ذرت در جیره جوجه های گوشتی موجب افت عملکرد می شود. آویلا و کوکا (1971) .جیره های جوجه های گوشتی بر مبنای تریتیکاله را با اسیدهای آمینه لیزین ، متیونین و یا هر دو مکمل کردند و مشاهده نمودند که پاسخ رشد پرندگان به لیزین و یا لیزین بعلاوه متیونین معنی دار بود ولی متیونین به تنهایی تأثیر معنی داری روی رشد نداشت و گزارش کردند که در جیره های مبر مبنای تریتیکاله لیزین نخستین اسید آمینه محدود کننده است. براگ و شارپی ( 1970) با وارد نمودن تریتیکاله در سطوح 50 و 100 درصد بخش غله جیره جوجه های گوشتی گزارش کردند که می توان از تریتیکاله بدون بروز اثر منفی بر رشد و ضریب تبدیل استفاده کرد. همچنین اظهار داشتند که گزارشات بدست آمده از تحقیقات مختلف مبین عدم افت عملکرد جوجه های گوشتی با جایگزینی تریتیکاله به جای گندم است . آویلا و همکاران ( 1971) با جایگزینی کامل تریتیکاله در جیره جوجه های گوشتی تغذیه شده بر پایه گندم عملکرد مشابهی را با گروه کنترل مشاهده کردند و گزارش کردند در جیره جوجه های گوشتی می توان تریتیکاله را به طور کامل جایگزین گندم کرد . ویلسون و مک ناب ( 1975) در مقاله ای ارزش تغذیه ای تریتیکاله برای استفاده در جیره های طیور را بالاتر از گندم گزارش نمودند .جانسون و ایسون ( 1988) گزارش کردند رشد جوجه های گوشتی تغذیه شده با جیره های حاوی 50 درصد تریتیکاله در مقایسه با جوجه های تغذیه شده با جیره های بر مبنای گندم مشابه است . ویرا و همکاران (1995) گزارش کردند با جایگزینی تریتیکاله تا سطح 40 درصد ذرت جیره اثر منفی بر افزایش وزن و یا وزن نهایی جوجه های گوشتی مشاهده شد. هرمس و جانسون (2004) تریتیکاله را در سطح صفر، 6 ، 10 و 15 درصد در جیره جوجه های گوشتی در دامنه سنی صفر تا 6 هفتگی جایگزین کردند و گزارش کردند که می توان تا سطح 15 % از تریتیکاله در جیره جوجه های گوشتی استفاده کرد . زرقی و گلیان (2009) با وارد نمودن تریتیکاله در سطوح صفر ، 25 ، 50 ، 75 و 100 درصد ذرت در جیره جوجه های گوشتی با دامنه سنی 4 تا 10 ، 11 تا 28 و 29 تا 42 روزگی گزارش کردند در تمامی مراحل سنی استفاده از تریتیکاله تا سطح 40 % جیره ( 75 درصد جایگزین ذرت) بر عملکرد شامل رشد و ضریب تبدیل تأثیرمعنی دار ندارد . زرقی و همکاران ( 1389) با انجام آزمایشات مستقل برروی جوجه های گوشتی بمنظور تعیین سطح مطلوبی تریتیکاله در جیره جوجه های گوشتی گزارش کردند می توان از تریتیکاله در جیره آغازین و رشد جوجه های گوشتی به ترتیب تا سطح 8 و 30 درصد بدون بروز اثرات منفی بر شاخص های عملکرد استفاده نمود . و افزایش سطح تریتیکاله در جیره های آغازین و رشد به ترتیب به 16 درصد و بالاتر و 40 درصد باعث افت عملکرد تولیدی و بروز نشانه هایی ضد تغذیه ای تریتیکاله مثل افزایش ویسکوزیته محتویات روده، افزایش وزن نسبی دستگاه گوارش و آسیب لایه مخاطی شد . در جیره پایانی جوجه های گوشتی می توان از تریتیکاله تاسطح جایگزینی کامل آن بعنوان بخش غله جیره بدون بروز اثر منفی بررشد و ضریب تبدیل استفاده نمود ( زرقی و همکاران 2010 ) .
( زرقی و همکاران 2010 ) با وارد نمودن تریتیکاله در سطوح صفر ، 25 ، 50 ، 75 و 100 درصد ذرت در جیره بوقلمون های گوشتی در دامنه سنی 30 تا 116 روز گی گزارش کردند که می توان تریتیکاله را در جیره بوقلمون های گوشتی تا سطح 75 درصد جایگزین ذرت نمود . وهرا و همکاران (1991) با تغذیه بلدرچین ها با جیره های بر پایه تریتیکاله و یا ذرت تفاوت معنی داری در ضریب تبدیل غذایی مشاهده نکردند . همچنین در مطالعه عملکرد خوک های پرواری تغذیه شده با جیره های بر مبنای تریتیکاله در مقایسه با جیره های بر مبنای گندم و یا ذرت نتایج مشابه گزارش شد . (مایر و همکاران1996) . اگر چه سایر محققان ضریب تبدیل ضعیف تری در جوجه های گوشتی تغذیه شده با جیره بر پایه تریتیکاله در مقایسه با جوجه های تغذیه شده با جیره بر پایه ذرت گزارش کرده اند ( گری 1975) . پراد فوت و هولان 1988 و ویرا و همکاران 1995 ) ، برخی گزارشات حاکی از آن است که پرندگان تغذیه شده با جیره های بر پایه تریتیکاله عملکرد مشابه و حتی بهتر از پرندگان تغذیه شده با جیره های بر پایه برخی غلات دارند ( کرور 2004) . رویز و همکاران ( 1987) مشخص کردند که راندمان غذایی در جوجه های تغذیه شده با جیره بر پایه تریتیکاله به طور معنا داری بهتر از پرندگان تغذیه شده با جیره بر پایه ذرت بود .
